دانشنامه میناکاری
مینا کاری :
مینا کاری یکی از هنر های تزیین فلزات است. این هنر ترکیبی از آتش و خاک است که با هنر نقاشی آمیخته می گردد ونقش های زیبایی را می آفریند و در ایران سابقه طولانی دارد . لعاب مینا ماده ای سخت و شیشه ای است که نه تنها در روی فلزات به و به منظور تزیین فلزات به کار می رود، بلکه بسیار پیش از به وجود آمدن مینا کاری روی فلز، در روی اشیاء سفالی و چینی از این لعاب استفاده می شده است که می توان از قدیمی ترین نمونه های مینا را روی سفالینه های مینایی متعلق به 1500سال پیش از میلاد است نام برد. امروزه این هنر بیشتر بر روی مس انجام می‌شود، ولی می‌توان بر روی طلا و نقره نیز آن را به عمل آورد. طلا تنها فلزی است که به هنگام ذوب شدن مینا اکسید نمی‌شود از اینرو امکان اجرای طرحی همراه با جزئیات و با شباهت هر چه تمامتر بر روی مینا را ایجاد می‌کند.
مینا کاری در لغت به چه معناست؟
نزدیک‌ترین معنای لغوی برای مینا به معنی آسمان آبی است. مینا کاری هنری است که طرح‌های متفاوتی که معمولاً با قلم سفید است بر روی ظروف مسی، نقره‌ای و طلایی نقش می‌شود.رنگ زمینه زیر نقوش معمولاً به رنگ‌های آبی، سبز و گاهی قرمز است که اگر به چشم هنر به داخل ظروف منقوش مینا بنگریم یادآور پهنای زیبای آبی آسمان باشد. شاید به همین خاطر است که اسم این هنر را مینا کاری نامیده‌اند.
تاریخچه میناکاری:
میناکاری هنری با پیشینه‌ای در حدود پنج هزار سال است که برای زیبایی بخشیدن زیور آلات و ظروف مختلف استفاده می‌شده‌است. به گفته برخی کارشناسان و در پی تطبیق دادن میناکاری‌های بیزانس با آثار ایرانی، این هنر در ایران شکل گرفته و سپس به دیگر کشور‌ها رفته‌است. البته در اروپا آثاری باستانی یافت شده که پیشینه‌ای بسیار طولانی دارند. برای نمونه شش انگشتر طلا مربوط به سیزده سده پیش از میلاد در قبرس یافت شده که نمونه‌ای از میناکاری مرصع است. همچنین مجسمه معروف زئوس که در یونان پیدا شده مربوط به پانصد سال پیش از میلاد است. همچنین در مورد لعاب شیشه‌ای مینا بر روی فلز؛ و در کاوش‌هایی که در نهاوند صورت گرفت یک جفت گوشواره طلا به دست آمده‌است که سبک زرگری آن به سده هفتم تا هشتم پیش از میلاد مربوط است.
یکی از این نمونه‌های قدیمی بازوبندی از طلا به همراه میناکاری‌های تزیین شده بر روی آن است که مربوط به دوران هخامنشیان است. در حال حاضر این اثر باستانی در موزه ویکتوریا و آلبرت لندن نگهداری می‌شود.اوج هنری این هنر در دوره سلجوقیان بوده که تهیه ظروف برنجی و میناکاری مرسومیت داشته‌است و این آثار به کشور‌های همسایه نیز فرستاده می‌شده‌است. یکی از نمونه‌های ارزشمند این دوره «سینی آلب ارسلان» است که میناکاری بر روی نقره است و در موزه صنایع ظریفه بوستون نگهداری می‌شود.
نگهداری از مینا:
اثری که به هنر میناکاری مزین است ارزش بسیاری دارد و باید به دقت از آن نگهداری کنید. نکات ساده زیر می تواند این یادگاری را تا ابد در خانه های تان ماندگار کند:
1 - نقوش مینا با لعاب شفاف پوشانده شده است پس می توانید آن را با آب گرم و اسفنج بشویید اما کشیدن سیم ظرفشویی و اسکاج صدماتی جدی را به آن می زند.
2 - اشیای نوک تیز و برنده را بر سطح مینا نکشید و به آن ضربه وارد نکنید چرا که موجب ایجاد پریدگی می شود.
3 - حرارت زیاد می تواند به رنگ مینا آسیب بزند و آن را بسوزاند پس در این مورد نیز دقت کنید.
نحوه انجام مینا کاری :
روی اشیاء طلایی و نقره ای هم می توان میناکاری کرد ولی اساساً میناکاری بر روی مس انجام می شود. برای فراهم آمدن مینا چند مرحله باید طی شود؛ به این ترتیب که ابتدا آن چیزی را که می خواهند میناکاری کنند به هر شکل و هر اندازه باید به وسیله مسگر ِ متخصص به شکل لازم در آید و پس از آن که ساخته شد استاد میناکار به آن لعاب سفید رنگ می دهد، معمولاً سه الی چهار بار لعاب داده می شود و در هر بار، شی ء ، به کوره می رود و حدود 700 درجه حرارت می بیند تا رنگ لعابش ثابت شود. بعد روی آن با رنگ های گوناگون نقاشی می شود. سپس شیء باز به کوره می رود و حدود 400 تا 500 درجه حرارت می بیند تا رنگها به صورت مطلوب درآید.
برای میناکاری در تهیه رنگ قرمز از طلا هم استفاده می شود. رنگ سبز مینا از مس و رنگ زرد آن از گل ماش به دست می آید. رنگ آبی و فیروزه ای از فلزات و رنگ سفید از رنگ مخصوص تهیه می شده است که در شهر سامره از شهرهای عراق نوع خوب آن را به دست می آورده اند.
